قیمت تئوریک سکه به عواملی چون قیمت جهانی طلا، قیمت دلار آزاد، هزینه ضرب سکه و سال ضرب آن توسط بانک مرکزی بستگی دارد. هزینه ضرب سکه همواره بین 5000 تومان تا 7000 تومان در نظر گرفته می‌شود. با توجه به عیار سکه بهار آزادی ( 21/6 یا 900 ) و وزن آن ( 8/13598 گرم ) قیمت تئوریک یک قطعه سکه بهار آزادی به شرح ذیل محاسبه می‌شود:

( ( ( ( ( قیمت اونس جهانی طلا × نرخ دلار آزاد ) × 0.9 ) / 31.1034 ) × وزن سکه ) + حق ضرب ) = قیمت سکه تمام

هدیه : از سکه طلا به‌عنوان هدیه در جشن‌ها و مهمانی‌ها، اعیاد ملی و مذهبی، مراسم ازدواج، تجلیل، تودیع، اعطای جوایز ورزشی، مسابقات و المپیادهای علمی و سایر مناسبت‌ها استفاده می‌شود. جشنواره‌ها مهم‌ترین رویدادهایی هستند که معمولاً در آن‌ها سکه اهدا می‌شود. به خاطر جایگاه ویژه طلا در جامعه ایرانی، سکه در قیاس با وجه نقد یا موارد دیگر، از مقبولیت بیشتری به‌عنوان هدیه برخوردار است.
عیدی کارمندان دولت : طبق مصوبه هیئت‌وزیران در سال 1387، کلیه دستگاه‌های دولتی می‌توانند به‌جای پرداخت پول نقد به کارکنان خود به آن‌ها سکه بهار آزادی عیدی دهند. این سکه‌ها با نرخ روز اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی به وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی که تمایل دارند عیدی کارکنان خود را به‌صورت سکه اعطا کنند به فروش می‌رسد. پرداخت عیدی به‌جای پول نقد یکی از راهکارهای کنترل نقدینگی در پایان سال اعلام‌شده است. با این تصمیم بانک مرکزی سه هدف زیر را دنبال می‌کند: اول اینکه عیدی کارکنان پرداخت می‌شود، دوم با افزایش عرضه سکه توسط کارکنان، قیمت این کالا در آستانه عید کنترل می‌شود و سوم عده‌ای سکه‌های خود را نگهداشته و نقدینگی کمتری وارد جامعه می‌شود.
مهریه ازدواج : در اغلب اوقات مهریۀ دوشیزگان ایرانی بر مبنای سکه‌های طلا تعیین می‌شود؛ از سال تولد وی گرفته تا شمار ائمه یا سوره‌های قرآن کریم همگی به‌عنوان معیار تعیین مهریه دختران استفاده می‌شوند. طبق بررسی‌های صورت گرفته، میانگین مهریه زنان ایرانی عددی بین 260 تا 350 سکه طلا را نشان می‌دهد.
پس‌انداز : سکه طلا به‌عنوان کالایی سرمایه‌ای برای حفظ ارزش پول مورداستفاده قرار می‌گیرد. بخش مهمی از سرمایه و پس‌انداز مردم ایران در قالب سکه طلا است. با توجه به نقش بااهمیت سکه به‌عنوان کالایی سرمایه‌ای، بانک‌ها نیز بخشی از سرمایه‌ها و نقدینگی خود را به سکه به‌عنوان پشتوانۀ پولی و سرمایه مطمئن تبدیل می‌کنند.
سرمایه‌گذاری : سکه طلا به دلیل ارزش ذاتی آن، کالایی کم ریسک محسوب می‌شود. به‌علاوه در مقایسه با سایر دارایی‌ها (نظیر املاک و مستغلات) از خاصیت نقد شوندگی بسیار بالاتری برخوردار است و می‌توان آن را در هر زمان و موقعیتی به فروش رساند. در بازار سکه ایران، معامله‌گرانی هستند که با پیگیری نوسانات قیمت طلای جهانی و سکه طلا، به‌صورت عمده در بازار به دادوستد سکه می‌پردازند.

وزن سکه امامی یا طرح جدید برابر با 8/13598 گرم و مقدار طلای خالص آن 7/322382 گرم می باشد. قطر دایره‌ سکه های بهار آزادی 22 میلیمتر و عیار این سکه ها 900 در 1000 است که در مقیاس 24 عیار، برابر با 21/6 محسوب می گردد.

تمامی سکه هایی که در سال های 87 ,88, 89 و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال 1386 می باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه هایی با سال ضرب جدید می باشد اما در واقع و در بازار معاملات سکه عموما طرح جدید و قدیم با اینکه از نظر اندازه یا خلوص و عیار طلای بکار رفته در آنها یکسان و برابرند اما دارای اندکی تفاوت قیمت بوده و غالبا سکه طرح قدیم با نرخ های پایین تری داد و ستد می شود.

چنانچه اکثر فعالان بازار سکه در کشور قیمت جهانی طلا را به دلیل تبعات سیاسی و اقتصادی آن صعودی پیش‌بینی نمایند و از طرفی به دلیل کاهش قیمت نفت و به‌ تبع آن کاهش درآمدهای دلاری دولت، نرخ دلار را بیش از رقم فعلی برآورد نمایند بنابراین قیمت معاملاتی سکه با قیمت تئوریک آن قطعاً متفاوت خواهد بود. به این قیمت که ماحصل انتظارات سرمایه‌گذاران و فعالان از آینده یک بازار می‌باشد ارزش ذاتی می‌گویند. جهت برآورد ارزش ذاتی سکه می‌توان از رابطه زیر پیروی نمود:

( 12 / دوره سرمایه گذاری * نرخ سود مورد انتظار ) + 1 / قیمت تئوریک سکه ( با در نظر گرفتن پیش بینی نرخ دلار و اونس ) = ارزش ذاتی سکه

شایان‌ذکر است ازآنجاکه تعیین ارزش ذاتی سکه بر پایه چند عامل ذهنی و برآوردی ازجمله پیش‌بینی قیمت آتی اونس جهانی، پیش‌بینی نرخ آتی دلار و همچنین سود مورد انتظار صورت می‌گیرد بنابراین ممکن است ارزش ذاتی محاسبه‌شده توسط یک فرد با فرد دیگر متفاوت باشد. حتی ممکن است به تعداد سرمایه‌گذاران یک بازار، ارزش ذاتی وجود داشته باشد. همین ویژگی است که معاملات سهام و سکه را موجب می‌شود. اگر همه سرمایه‌گذاران در یک بازار به یک ارزش ذاتی واحد دست می‌یافتند در آن صورت قطعاً تصمیمات یکسانی اتخاذ نموده و معامله‌ای در بازار رقم نمی‌خورد.

از سال 1358 به پیشنهاد وزارت اقتصاد و دارایی وقت و به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب اسلامی 57، ضرب سکه در قطع های مختلف آغاز گردید و به تناوب تا امروز ادامه یافته است. از ابتدا یکی از قطع های سکه های ضرب شده، “سکه تمام” بود که از سال 1358 تا سال 1370 ضرب آن ادامه داشت و به عنوان “سکه تمام بهار آزادی” از آن یاد می شد. طراحی این سکه ها از سال 1370 و با تایید هیئت وزیران، به طور کامل تغییر پیدا کرد و سکه طرح جدید متولد گردید. به همین جهت به سکه هایی که در قطع تمام بین سال های 58 تا 70 و پیش از سکه طرح جدید، ضرب و عرضه گردید در حال حاضر “سکه بهار آزادی” یا “سکه طرح قدیم” اطلاق می گردد.

در سال 1370 و با هدف تکریم و گرامیداشت نام و یاد امام خمینی (ره)، با پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد بند 2 قانون اصلاحیه ضرب مسکوکات طلا، هیئت وزیران اصلاحیه ای در این قانون به تصویب رساند و طی آن بانک مرکزی را موظف به تغییر طرح مندرج در روی سکه و درج تصویر امام بر روی یک طرف سکه‌ها نمود و بدین ترتیب سکه هایی که از سال 1370 لغایت حال حاضر ضرب گردیدند به جهت منقش بودن به نگاره امام خمینی “سکه امامی” و به جهت اینکه پس از دوره نخست ضرب سکه ها که “طرح قدیم” نام گرفتند به بازار عرضه می شدند با عنوان “طرح جدید” نام گرفتند.

این دو نوع سکه از نظر وزن و عیار هیچ تفاوتی ندارند و هر دو با عیار ۹۰۰ در هزار و وزن ۸٫۱۳۵۹۸ گرم ضرب شده اند و لذا باید از نرخ یکسانی برخوردار باشند اما در عمل این گونه نیست و در اغلب مواقع سکه امامی یا طرح جدید ارزش بالاتری نسبت به طرح قدیم دارد.

مورد دیگر آنکه تمامی سکه هایی که در سال های 87 ,88, 89 و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال 1386 می باشد. به گفته بانک مرکزی هدف از این کار جلوگیری از اختلاف قیمتی برای سکه هایی با سال ضرب جدید می باشد اما در واقع و در بازار معاملات سکه عموما طرح جدید و قدیم با اینکه از نظر اندازه یا خلوص و عیار طلای بکار رفته در آنها یکسان و برابرند اما دارای اندکی تفاوت قیمت بوده و غالبا سکه طرح قدیم با نرخ های پایین تری داد و ستد می شود.

نرخ سکه تمام که معیار مشخصی برای سنجش وضعیت بازار انواع سکه به حساب می‌آید، همواره به دو شکل طرح جدید (سکه امامی) و طرح قدیم (بهار آزادی) در بازار وجود داشته است. البته آن نرخی که به عنوان شاخص اصلی برای قیمت سکه در بازار تعیین کننده است و به نوعی بیان‌گر وضعیت کلی بازار سکه در جهت ثبات یا نوسان نرخ‌ها محسوب می‌شود سکه تمام طرح جدید (امامی) است و معمولا دیگر سکه‌ها مانند نیم، ربع و گرمی تحت تاثیر نرخ سکه تمام طرح جدید هستند.

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام خمینی (ره) ) در شرکت بورس کالای ایران در ساعت 10 صبح سه شنبه 5 آذر 1387 با انجام 2 قرارداد آغاز شد.

در معاملات آتی برای هر روز قیمت پایه تعیین می‌شود که قیمت تسویه روز قبل است. ولی در اولین روز راه‌اندازی این معاملات استثنائا قیمت پایه توسط کمیته اجرایی قراردادهای آتی و با توجه به قیمت نقدی و زمان تحویل تعیین شد.

1- دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزاری 2- معرفی مشتری به بانک توسط کارگزار جهت افتتاح حساب عملیاتی پس از اخذ کد معاملاتی مشتری 3- اعلام شماره حساب عملیاتی مشتری توسط بانک سامان به کارگزار 4- اعلام شماره حساب شخصی توسط مشتری به کارگزار در فرمهای مربوطه

مشتری با خرید قرارداد معاملات آتی سکه را به قیمت روز قرارداد و با پرداخت 10 درصد کل ارزش خریداری می‌كند و می‌تواند در تاریخ تعیین شده با مراجعه به صرافی های اعلام شده آنها را دریافت كند. مسلماً ارزش قراردادها برحسب زمان تحویل سکه‌ها متفاوت خواهد بود. چنانچه در طول دوره معاملاتی، قیمت سکه افزایش پیدا کرد آن شخص می‌تواند قرارداد خود را در بازار بفروشد و مابه التفاوت قیمت سکه را (نسبت به زمانی که خودش قرارداد را خریده بود و برحسب مقدار پولی که تا آن زمان پرداخت کرده است) از خریدار بعدی دریافت كند و اگر قیمت سکه پایین آمد زیان کرده و این ریسک بازار است، اگر فکر می کند قیمت باز هم پایین تر می­‌آید می‌تواند برای جلوگیری از ضرر بیشتر نیز قرارداد خود را بفروشد.

چنانچه در طول دوره معاملاتی، قیمت سکه افزایش پیدا کرد آن شخص می‌تواند قرارداد خود را در بازار بفروشد و مابه التفاوت قیمت سکه را (نسبت به زمانی که خودش قرارداد را خریده بود و برحسب مقدار پولی که تا آن زمان پرداخت کرده است) از خریدار بعدی دریافت کند و اگر قیمت سکه پایین آمد زیان کرده و این ریسک بازار است. اگر هم فکر می‌کند قیمت باز هم پایین‌تر می‌‌آید می‌تواند برای جلوگیری از ضرر بیشتر نیز قرارداد خود را بفروشد.